Grote bomen dragen meer bij aan de levenskwaliteit dan meer bomen

Ecologische meerwaarde

“Hoe groter een boom, hoe groter het effect is op zijn omgeving”, vertelt Marie-Ange. “Daarbij moet je niet denken in stamomvang, maar in het effect van het kroonvolume. Steeds meer onderzoeken tonen aan dat een groter kroonvolume, ofwel een grotere boom, meer en directer bijdraagt aan het oplossen van de uitdagingen die we hebben op het gebied van klimaat, biodiversiteit en een gezonde leefomgeving. Bomen hebben veel positieve effecten. Zeker in de stad. Ze slaan CO2 op, bieden schaduw en verkoeling, ze houden water vast bij droogte, ze filteren de lucht waardoor de luchtkwaliteit verbetert en ze bevorderen de biodiversiteit. En hoe groter een boom is, hoe meer van die functies hij tegelijkertijd vervult. Dat is ook wel logisch. Een goed gewortelde boom neemt meer water op en verdampt meer. Bovendien biedt hij zowel bovengronds als ondergronds een groter netwerk voor biodiversiteit. Zo kan één grote boom waardevoller zijn dan twintig kleine boompjes. Wel is het in dit kader van belang om diversiteit in soorten aan te planten. We moeten monoculturen voorkomen om in de toekomst minder gevoelig te zijn voor ziektes en plagen.”

Metaseqouia glyptostroboides in de Plantentuin in Meise

Ebben - Metaseqouia glyptostroboides in de Plantentuin in Meise

Bomenkwaliteit

Steeds vaker stappen gemeenten over van het enkel tellen van bomen naar het berekenen van het boomkroonvolume bij het aangeven van de bomenkwaliteit in de gemeente. “Het gaat niet meer enkel om het aantal bomen”, vervolgt Marie-Ange. “In de stad worden grote bomen steeds belangrijker. Om verschillende redenen. De ecologische meerwaarde is groot. Ook de mensen vinden grote bomen belangrijk. Ze vormen een vast element in de omgeving. In Antwerpen bijvoorbeeld wordt in plaats van het aantal bomen tellen tegenwoordig gekeken naar beeldbepalende bomen. Bomen vervullen een behoefte aan groen in de leefomgeving. Dat zou het doel moeten zijn. Hierop is de 3-30-300 richtlijn ook gestoeld. Ieder huis heeft zicht op tenminste 3 bomen, elke wijk heeft 30% bladerdek en niemand woont verder dan 300 meter van een park of groene ruimte. Dit bevordert onze gezondheid en welzijn. Tijd dus om niet meer te denken in aantallen of stamomvang maar in kroonvolume.”

Ook de mensen vinden grote bomen belangrijk!

Ebben - Ook de mensen vinden grote bomen belangrijk!

Vakmanschap

Het inzetten van grote bomen in de openbare ruimte levert gemeentes ook extra voordelen. Men koopt vakmanschap van jaren in. Begeleidingssnoei - vaak een lastig karwei in de openbare ruimte - is niet meer nodig. De benodigde stamhoogte voor het verkeer is al gerealiseerd. Alleen onderhoudssnoei is nog nodig. Tegenargumenten zijn er natuurlijk ook. De aanschaf-, transport- en aanplantkosten zijn hoger. Uiteindelijk blijkt een grote boom niet duurder. De kosten van het begeleiden van een kleine boom door de jaren heen zijn zeker zo hoog als de aanschaf van een grote. Een ander veel gehoord tegenargument is dat grote bomen minder goed aanslaan. Volgens Marie-Ange is dat een vooroordeel. “Als een grote boom goed voorbereid is, heeft hij evenveel kans op goed aanslaan als een kleine. Bij ons op de kwekerij verplanten we een boom regelmatig, waarbij we erop letten dat de onderlinge afstand voor de kroon voldoende is. We doen zowel begeleidingssnoei als wortelsnoei. Dat laatste houdt in ondersnijden of effectief verplaatsen. Het is van belang om te zorgen voor een goede balans tussen het kroonvolume en het wortelvolume. Bovendien snoeien wij een boom zodanig dat de onderste takken dun genoeg blijven om hem, als dat later gewenst is, ook nog op te kunnen kronen.” Behalve vakmanschap koop je tijd. Een groot voordeel voor bijvoorbeeld de gemeentes die beeldbepalende bomen of bomen met een hoge stamhoogte nodig hebben en voor de particuliere tuinbezitter die graag zijn tuin een volwassen uitstraling wil geven.

Project 'Kanaal Vervoordt' in Wijnegem

Ebben - Project 'Kanaal Vervoordt' in Wijnegem

Wat is een grote boom?

De vraag wanneer een boom een grote boom is, is niet zo eenvoudig te beantwoorden. Vaak wordt als indicatie een omvang van meer dan 50 of 60 cm. gegeven. En bij meerstammige bomen een hoogte vanaf 6 of 7 meter. Marie-Ange: “Wat groot is, hangt af van het referentiekader, de opdrachtgever en van het type project. Is het een boom voor een plein, park, laan, landgoed of in een tuin? Dat verschilt nogal in perceptie. Een boom is in ieder geval niet groot omdat hij een bepaalde leeftijd heeft. Platanen, eiken of iepen groeien bijvoorbeeld snel en zijn op jonge leeftijd al groot. Terwijl traag groeiende bomen, zoals de gele kornoelje al oud moet zijn voordat ze voor hun soort groot zijn. Grootte is ook niet altijd hoogte of dikte. Het zou veel meer gemeten moeten worden in kuub kroonvolume.”

Project 'De Munt' in Roeselare

Ebben - Project 'De Munt' in Roeselare

Plaatsen waar weinig ruimte is

“Bij vormbomen of leibomen is de vorm leidend en niet het kroonvolume. Het kroonvolume is over het algemeen bescheiden van omvang en daardoor is het wortelvolume ook niet al te groot. Ze bieden dan ook een perfecte oplossing voor plaatsen waar weinig ruimte is, zoals kleine tuinen, terrassen, langs smalle straten. Vormbomen nemen boven- en ondergronds niet meer ruimte in dan je ze wilt geven. Maar bieden wel nestgelegenheid, schaduw op gevels en seizoensbeleving."

Project ZIN in het hart van de Brusselse Noordwijk

Ebben - Project ZIN in het hart van de Brusselse Noordwijk

Economische meerwaarde

Dat grote bomen milieuvoordelen bieden is evident. Maar er is méér. “Onderzoek toont aan dat de aanwezigheid van groen in de directe omgeving de waarde van vastgoed met 4 tot 15% verhoogt. Tel daar de baten van de ecosysteemdiensten bij op en ook het economisch voordeel is duidelijk. Voor wie uit wil rekenen hoe groot het voordeel is: het softwareprogramma I-Tree zet de waarde van bomen om naar euro’s”, aldus Marie-Ange.

Project 'Gustav Mahlerplein' in Amsterdam

Ebben - Project 'Gustav Mahlerplein' in Amsterdam

Conclusie

De conclusie die we hieruit kunnen trekken is dat de impact van grote bomen enorm is. Zowel de ecologische als economische voordelen zijn evident. En het mooie is dat het resultaat van grote bomen direct merkbaar is. Dus waarom zou je tientallen jaren wachten op het groter worden van bomen en struiken als je ook nu al van al die diensten die bomen ons leveren, kunt genieten? Zeker voor de stedelijke omgeving betekent de keuze om grote bomen te planten een keuze voor een gezondere leefomgeving. Daarbij moeten we wel zorgen voor standplaatsen waar een boom honderden jaren kan blijven staan.    

Enkele beelden van spraakmakende projecten

Centrum in Best

Ebben - Centrum in Best

Gare Maritime in Brussel

Ebben - Gare Maritime in Brussel

Next level daktuin

Ebben - Next level daktuin

Maastricht Plein 1992

Ebben - Maastricht Plein 1992

Wijnegem - Kanaal Vervoordt

Ebben - Wijnegem - Kanaal Vervoordt