Klimaatadaptatie palmt European Garden Award 2025 in

Aanpassing aan klimaatverandering

Sinds 2010 hebben 141 winnaars uit 23 landen een prijs ontvangen van de European Garden Award voor hun uitzonderlijke bijdragen aan het onderhoud en de ontwikkeling van historische tuinen, hedendaags tuinontwerp en voorbeeldige initiatieven op het gebied van klimaatadaptatie. Vaak zijn het ongewone details, zoals bijzondere planten, bestrating en aantrekkelijk tuinmeubilair, die een park of tuin zo aantrekkelijk maken. De Schloss Dyck Foundation bekroonde ook nu weer drie winnaars in de categorie 'Klimaatadaptatiemaatregelen in parken en tuinen'. De winnende projecten laten zien dat aanpassing aan klimaatverandering op verschillende manieren kan worden gerealiseerd en verschillende uitgangspunten, locaties, concepten en doelstellingen kan hebben. Deze dringend noodzakelijke maatregelen kunnen historische en culturele waarden in stand houden en tegelijkertijd nieuwe stedelijke kwaliteiten, aantrekkelijke landschappen en ecologische voordelen creëren.

Warsaw Uprising Mount Park

De jury heeft de eerste prijs toegekend aan het Warsaw Uprising Mount Park in Warschau, Polen, als erkenning voor een project dat historische herinnering succesvol combineert met biodiversiteit, aantrekkelijkheid en klimaatadaptatie. Het park herinnert aan de opstand van Warschau in 1944: de heuvel is ontstaan door het storten van puin uit de delen van Warschau die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden verwoest. Het park, dat nu door topoScape en Archigrest is ontworpen, is een levendige plek waar geschiedenis, recreatie en sociale interactie samenkomen. Door de integratie van de ruderale vegetatie, die zich sinds de jaren zestig vrij heeft kunnen ontwikkelen, en de bevordering van de biodiversiteit met inheemse plantensoorten, gaat het project verder dan traditionele landschapsarchitectuur. De biodiversiteitsstrategie omvat onder meer het natuurlijke successieproces, het vergroten van de biodiversiteit, het ondersteunen van bodemvormingsprocessen, micro-retentie en het creëren van ecologische niches. Voor de aanleg van de paden en muren zijn om monumentale redenen speciale methoden toegepast. Zo zijn de muren bijvoorbeeld gemaakt van gelaagd zichtbeton met bouwafval en zand als bekisting. In het park is een tentoonstelling over de Opstand van Warschau geïntegreerd. De vormgeving van de tentoonstelling in schanskorven is geïnspireerd op de herinneringen van mensen die de stad ooit beschreven als een doolhof van ruïnes. Volgens de jury is het park een indrukwekkend voorbeeld van hoe openbare ruimtes de herinnering aan historische gebeurtenissen kunnen combineren met functionaliteit, aantrekkelijkheid en klimaatadaptatie.

Planten in puur zand

De jury kent traditioneel geen tweede én derde prijs toe, maar houdt het bewust op twee tweede prijzen. In de klimaatadaptatie-categorie vinden we de beide runner-ups in Zweden. Meer dan tien jaar geleden verhuisden Peter Korn en Julia Andersson naar hun huidige huis in Zuid-Zweden. Sindsdien hebben ze niet alleen een prachtige woning gecreëerd, maar ook een kwekerij genaamd Klinta Trädgård, die planten levert voor hun talrijke openbare beplantingsprojecten. Net als in hun eigen tuin worden deze planten in puur zand geplant. Peter en Julia staan inmiddels bekend als pioniers van deze aanpak, die voordelen biedt zoals minder water geven, minder stokken en minder onkruid wieden. Deze techniek wordt ook gebruikt voor planten die zich in deze barre omstandigheden anders gedragen dan normaal. Met hun planten en ervaringen promoten ze tuinieren dat goed is voor de bodem, het milieu, de natuur, de gezondheid en het welzijn. Klinta brengt mensen uit de tuinbouw in contact met landschapsarchitecten, universiteiten, ecologen en anderen die de interactie tussen mens, natuur, tuinen en landschappen begrijpen. Er worden seminars en cursussen georganiseerd om duurzame en mooie omgevingen te creëren in openbare en particuliere groene ruimtes. De jury kende deze prijs toe als erkenning voor de gedetailleerde kennis van plantmateriaal, plantfysiologie en tuiniertechnieken die zijn aangepast aan zwaardere klimatologische omstandigheden, en voor de vele activiteiten op het gebied van opleiding, inspiratie en netwerken.

Regenwater zuiveren

Het belangrijkste doel van het Johannisberg Wetland Park is om vervuild regenwater te zuiveren voordat het in het Mälarenmeer terechtkomt. Een groot deel van het water stroomt nu via de zes vijvers van het park naar het meer. Naast het zuiveren van het water in de bezinkingsvijvers, dient het park ook als recreatiegebied met educatieve functies. Dit concept van topia landskapsarkiteker wordt ondersteund door drie pijlers: educatieve activiteiten, plekken voor verkenning en ontspanning, en het heldere ontwerp van het park. Om mogelijkheden te creëren voor educatieve activiteiten en ontmoetingen met water, vogels en ander waterleven, is het park voorzien van steigers, bruggen en platforms. De plantensoorten in het park omvatten langgrasweiden omzoomd met randvegetatie, aanplantingen en kleinere groepen solitaire planten — allemaal inheemse soorten. Wandelpaden slingeren door dit landschap en nemen bezoekers mee op een ontdekkingsreis. Waterplanten hebben zich spontaan gevestigd of zijn aangeplant vanuit andere moerasparken. Zo zijn de omstandigheden gecreëerd voor biodiversiteit in een gebied dat vroeger door één soort werd gedomineerd. De jury kent punten toe voor de slimme combinatie van verbeterde biodiversiteit en waterzuivering naast recreatieve en educatieve voorzieningen, allemaal gepresenteerd in een zeer aantrekkelijk en overdraagbaar ontwerp.

Promenades de Reims

De eerste prijs in de categorie 'Beheer of ontwikkeling van een historisch park of tuin' gaat dit jaar naar de Promenades de Reims in Reims, Frankrijk. De promenades van Reims werden in de 18e eeuw aangelegd als verbinding tussen het stadscentrum en de groeiende voorsteden, ter vervanging van de voormalige stadsgrachten. In de loop van de tijd breidden ze zich uit langs een centrale as, gekenmerkt door standbeelden, monumenten en andere oriëntatiepunten. De afgelopen jaren werd het uniforme karakter en de kwaliteit van het complex echter steeds meer aangetast door auto's. De stad besloot daarom de promenades nieuw leven in te blazen als een groen-blauwe corridor. Onder leiding van het bureau Osty et Associés stond het behoud van de historische eenheid, die dankzij de rijke boomstand van kastanjes, esdoorns en platanen nog steeds herkenbaar was, centraal in de herinrichting. Door het verwijderen van parkeerplaatsen, het uitdunnen van de bomen enerzijds en het aanvullen van het bomenbestand anderzijds ontstonden nieuwe ruimtelijke kwaliteiten. Door de aanplant van ondergroei ontstond een bosachtige sfeer. Waterpartijen werden aangelegd als speelterreinen en geven de promenades een speelse en vriendelijke uitstraling en een verblijfskwaliteit die vandaag de dag weer graag wordt geapprecieerd. De jury waardeert het ontwerp, dat het historische karakter behoudt door de restauratie van de monumenten en de bescherming van de historische bomen, en een ruimte creëert die het verleden eert en tegelijkertijd voldoet aan de eisen van de toekomst.

Hertenpark

De eerste runner-up in deze categorie Is Raby Castle & The Rising in Darlington (Verenigd Koninkrijk). Raby Castle, gebouwd tussen 1367 en 1390, wordt omgeven door een hertenpark van 200 hectare en is open voor het publiek. In 2021 is een grootschalig tweejarig ontwikkelingsprogramma van start gegaan om de historische gebouwen in het park en de tuinen, die al tientallen jaren in onbruik waren, te restaureren en te conserveren. Dit project, genaamd 'The Rising', zal het landgoed helpen zijn rijke en gevarieerde geschiedenis met een breder publiek te delen, het lopende onderhoud te ondersteunen en het essentiële conserveringsprogramma voort te zetten. De 18e-eeuwse ommuurde tuin is opnieuw ontworpen door Luciano Giubbilei in samenwerking met de eigenares, Lady Barnard. Ze hebben een prachtige ruimte van vijf hectare gecreëerd waarin de beroemde taxushagen en de iconische vijgenboom van Raby zijn geïntegreerd. Ze hebben de kenmerkende sfeer van de tuinen behouden, met omlijste uitzichten en een gevoel van rust. Hergebruikte materialen van het landgoed zijn overal in het project toegepast. Er is een aardwarmtenetwerk aangelegd dat in 60% van de verwarmingsbehoefte voorziet. De jury prees de combinatie van restauratie en ontwikkeling van een in onbruik geraakt deel van de historische tuin, evenals het overtuigende moderne ontwerp van de ommuurde tuin en de maatregelen die zijn genomen om de duurzaamheid van het landgoed te vergroten.

Historische schuilplaatsen

Ook de andere tweede prijs in deze categorie verhuist naar het Verenigd Koninkrijk, naar South Cliff Gardens in Scarborough. In de 19e en het begin van de 20e eeuw ontstonden er veel badplaatsen in het VK. Scarborough is zo'n badplaats en in de South Cliff Gardens vind je de Spa Gardens, de Prince of Wales Gardens, de Rose Garden (1912), de Holbeck Gardens (1880), de Shuttleworth Gardens en de Italian Gardens (1912). George Knowles ontwierp de oorspronkelijke tuinen en het park werd in de daaropvolgende 80 jaar uitgebreid. De tuinen bevatten recreatieve voorzieningen, het eerste getijdenzwembad van Groot-Brittannië en twee liften. In mei 2023 werd een restauratieproject van 7 miljoen pond voltooid. Dit project, dat werd gefinancierd door het National Lottery Heritage Fund, het National Lottery Community Fund, de North Yorkshire Council, de Scarborough Borough Council en lokale fondsenwervingsinitiatieven, heeft de tuinen in 23 maanden tijd in hun oude glorie hersteld. Hieronder viel ook de restauratie van 14 historische schuilplaatsen en de aanleg van een gemeenschapsruimte. De Italiaanse tuinen werden gerestaureerd om hun historische integriteit en schoonheid te behouden. Nieuwe beplantingsplannen en verbeteringen op het gebied van biodiversiteit hebben historische uitzichten geopend en de visuele aantrekkingskracht van de tuinen verrijkt.

Opera Park

In de categorie 'Ontwerp of concept van een hedendaags park of tuin' kaapte het Opera Park in Kopenhagen, Denemarken, de eerste prijs weg. Het Opera Park is met zijn plantendiversiteit, zijn buitengewone ontwerp en zijn prominente ligging snel uitgegroeid tot een zeer populair park in de stad. Het door COBE ontworpen park bestaat uit zes tuinen die zijn geïnspireerd op verschillende regio's van de wereld: een Noord-Amerikaans bos, een Deens eikenbos, een Scandinavisch bos, een oosterse tuin, een Engelse tuin en een subtropische tuin in een serre met café. Een aantrekkelijk vormgegeven ondergrondse parkeergarage en een glazen passage verbinden het park met de Koninklijke Deense Opera. De tuinen bieden verrassingen zoals een fontein, een waterlelievijver en een kleine spiegelvijver. Kronkelende paden en organisch gevormde perken verbinden de verschillende elementen van het park met elkaar. Net als een operapodium is het park een gecomponeerd landschap en vormt het met zijn planten en bomen een aantrekkelijk decor voor de haven. De vele bomen en beplantingen bieden bovendien bescherming tegen de harde wind die vanaf zee waait en verhogen het comfort voor de parkbezoekers. De jury was onder de indruk van het moderne ontwerp met historische verwijzingen en de manier waarop de ondergrondse parkeergarage via trappen en beplanting in interactie staat met het park. De overdekte passage met zijn gebogen glazen wanden biedt een bijzondere ervaring, vooral bij regen.

Twintig miljoen zaden

De jury kende in deze laatste categorie de tweede prijs toe aan Tower Of London Superbloom, Londen (Verenigd Koninkrijk). De Tower of London Superbloom vierde het platina jubileum van Hare Majesteit Koningin Elizabeth II. Twintig miljoen zorgvuldig geselecteerde zaden werden gezaaid in de beroemde gracht van de Tower om een levendige bloemenzee te creëren die zich van juni tot september 2022 voortdurend ontwikkelde. De bloemen veranderden van kleur en patroon gedurende de zomer, terwijl de slotgracht open was voor het publiek. Er werden verschillende andere installaties toegevoegd om de ervaring te versterken, waaronder een grote glijbaan met meerdere banen, meeslepende tuinen langs de oostelijke slotgracht, avondverlichting en een soundscape, evenals een collectie op maat gemaakte glaskunstwerken. Voor Historic Royal Palaces, de initiatiefnemer van het project, markeerde Superbloom ook het begin van een initiatief voor scholen in het hele Verenigd Koninkrijk. Deze scholen kregen gratis zaden en sommige ook een lerarenopleiding, kunstworkshops op school en een feestdag voor de klas in de Tower. De jury was ervan overtuigd dat deze zorgvuldige combinatie van historisch behoud met een nieuw ontwerp van Grant Associates, de prachtige zadenkeuze van Nigel Dunnett en de betrokkenheid van de gemeenschap ervoor zullen zorgen dat deze eeuwenoude locatie relevant en betekenisvol blijft in het licht van de uitdagingen van vandaag.

Industriëel erfgoed

Mayfield Park in Manchester (Verenigd Koninkrijk), het eerste openbare park dat in meer dan 100 jaar in het centrum van Manchester is aangelegd, sluit het rijtje van de winnaars. Een groot deel van het rijke industriële erfgoed van Manchester en Mayfield is door Studio Egret West in het ontwerp verwerkt om ervoor te zorgen dat het park trouw blijft aan zijn roots. Het park heeft een vervallen, vervuild gebied met tientallen jaren industrieel gebruik achter zich omgevormd tot een biodivers toevluchtsoord met waterpartijen, moerasland, bomen, wilde bloemen, lange grasvelden, speelplaatsen en regentuinen. Het ‘tuinachtige’ beplantingsplan, met zijn zachte, natuurlijke setting, biedt rijkdom, diversiteit en visuele impact en omvat 140 bomen van 40 verschillende soorten, 63.000 planten, een wilde bloemenweide, grasvelden en siergrassen. De rivier de Medlock was bepalend voor de indeling van de verschillende zones. Deze werd opengesteld om nieuwe oevers te creëren, waardoor een nat-droog habitat ontstond en een nieuw ecosysteem kon ontstaan. De speeltuin, compleet met zes speeltorens, weerspiegelt de industriële schoorstenen van de omgeving. De jury prees het feit dat Mayfield Park al vóór de start van de bouw in het hart van een groot stedelijk ontwikkelingsgebied werd aangelegd. Het is bemoedigend om te zien dat het park een mooie patina heeft gekregen en dat de duurzame beplanting in slechts enkele jaren tijd goed is aangeslagen.