Urban jungle brengt kleine stadstuin tot leven

Toen Berwout Dochy van Studio Verde het perceel voor het eerst te zien kreeg, wreef hij zich ook zelf de ogen uit.

“Het was in de eerste plaats al heel moeilijk te bereiken. Kleine straat, voorbij drie poorten en onder gebouwen door. Ik zag een schrijnwerker aan het werk met hout uit zijn bakfiets. Het pand zelf, een oude loods van een glazenmakerij die een herbestemming kreeg als vier wooneenheden, heeft enkel aan de voorzijde tuinruimte en glas. Achteraan en rondom grenzen andere gebouwen. De klant wou toch, in tegenstelling tot de buren, heel graag een tuin om in te genieten en als verlengde van de woning. Vrij snel ontstond ter plaatse het idee om het om te keren en een ontwerp te maken die de tuin naar binnen haalt. Met dezelfde gezellige nonchalence als binnen. In dat opzicht was een urban jungle als georganiseerde wanorde voor mij de perfecte oplossing.”

Daktuinsysteem

In een tuin aan de voorgevel in een sterk verstedelijkt gebied, krijg je automatisch een soort microklimaat. Neem daarbij de noordgerichte oriëntatie en de beperkte bodemdiepte door de aanwezigheid van leidingen en steenpuin, dan weet je dat je niet eender wat kan doen.

“Deze beperkingen daagden ons uit om creatief te zijn. En ik zeg ons omdat ik aannemer Stijn Phlypo al vroeg in het proces betrok om hem te polsen naar de haalbaarheid van mijn ontwerp. We besloten om eenzelfde systeem als bij daktuinen toe te passen. Alle plantenzones zijn een soort van heuvels waar we de grond ophoogden en waardoor we, zoals bij een retentiedak, regenwater kunnen opvangen en hergebruiken in de tuin.”

Boom als parasol

Het was voor Berwout vrij snel duidelijk dat hij bomen in de tuin wou. Die zijn niet alleen goed om inkijk te filteren, ze zorgen ook voor aangename schaduw tijdens hittegolven en voor extra groenbeleving op de verdieping. Maar welke boom rendeert het best in dergelijke omstandigheden?

“De juiste boom op de juiste plaats, het is altijd een zoektocht. En die leidt me vaak langs onze boomkwekerijen. Ik was specifiek op zoek naar een boom met een fijn bladerdak die weliswaar kan filteren maar ook voldoende licht kan doorlaten. Een die taai is en gedijt op plaatsen met weinig zonlicht en met een mooie groei en takvorming zodat je ook op de bovenverdieping waar de bouwvrouw haar thuiskantoor heeft, geniet van het zicht op een stam en bladeren. Waarvoor de boom dient, is dus veel belangrijker dan een soort voor ogen hebben."

"En zo viel ik op de kwekerij op deze doodsbeenderenbomen (Gymnocladus dioica) in verschillende formaten, die in tegenstelling tot hun naam, barsten van het leven. Zo trekken die in de herfst een prachtig knalgeel kleed aan. Ze zijn in minibosjes geplant want zijn van nature niet meerstammig. Om ze op de juiste strategische plaats te zetten, heb ik letterlijk elke hoek van de woning gezien maar nu staan ze perfect en lijkt het bijna alsof de bomen er eerst waren.”

Diversiteit

Hoe groot de wanorde mag lijken, er is heel goed nagedacht over plantenkeuze en groenstructuren. Achter de zitbank bijvoorbeeld verhoogde Berwout de grond voor de privacy waardoor je daar bloemen en planten tot 2 meter kan voorzien. Zo krijg je een visuele groene buffer naar de omgeving. In de plantenkeuze was sfeer doorslaggevend want Berwout wou ondanks de kleine ruimte een maximale sfeerbeleving creëren. Dat krijg je door variatie: in soorten voor de diversiteit maar ook in bloeitijden en in bladdikte.

“Een jungle moet leven en naast flora ook fauna aantrekken. Dat is de vierde dimensie die ik als tuinarchitect aan een tuin tracht te geven. Niets is leuker dan op te staan met het gezang van vogels – die in de waterschaal op het terras hun bad komen nemen – en het gezoem van bijen die je bloemen verrijken. Een dood stadsdeel zit nu vol insecten en leven. Dat is het doel van stadsvergroening en belangrijker dan de discussie over het al dan niet vasthouden aan inheemse soorten. Invasieve vermijd ik maar voor de rest verkies ik diversiteit en soorten die bestand zijn tegen het klimaat. Het is de diversiteit die hier zorgt voor een groene oase van rust in de stad.”

Publieksprijs Vlaamse Tuinaannemer

Dit project won onder meer de publieksprijs en Groen Groeien van de Vlaamse Tuinaannemer omdat het hoop geeft aan mensen met een kleine tuin. Het laat zien dat er zelfs daar heel wat mogelijk is. Het zijn immers niet altijd de vierkante meters die het tuingevoel maken, maar hoe je ermee omgaat. De raamopeningen zijn dankzij het vouwraamsysteem dermate gul, dat je de tuin letterlijk binnen kan halen. Daar speelde Berwout op in door strategische borders te voorzien aan het raam.

“Wanneer je het vouwraam volledig openschuift, vallen de planten bijna binnen en lijk je aan de keukentafel op een overdekt terras te zitten. De juiste tuinverlichting laat je ook ’s avonds van je tuin genieten. Dit project toont eveneens dat je geen gazon nodig hebt voor een aangename groenbeleving. Ik wou een uitnodigende tuin met een lage drempel en een subtiele leesbaarheid. Vandaar de trede aan de voordeur die je moet afdalen om verderop terug een trede te stijgen. In een stadstuin heb je vaak noch de plaats noch de tijd of goesting om met tuinmeubilair te sjouwen. Ik althans niet (lacht). Daarom ontwierp ik een zwevende betonnen zitbank met een fijne zwarte metalen rugleuning als optisch rustpunt. Kussens, een krant en een koffietje erbij en klaar. Dit is mijn idee van een geniettuin. En dat middenin de stad.”