De outdoorsector kan rustig ademhalen: het belang van de tuin blijft in 2023 even hoog

2022: vlug vergeten of graag evenaren?

Beginnen doen we met een terugblik op het afgelopen jaar. Wat vertelt ons dat en welke les nemen we mee naar 2023. Simon D’Hoore van plantencentrum Het Wilgenbroek ziet dat de goede tendens die in 2021 in het algemeen voor de tuin- en plantencentra was ingezet, zich vorig jaar deels heeft verdergezet. “Uiteraard hadden we gehoopt dat we iets langer op die golf hadden kunnen blijven meesurfen, maar helaas brak toen de oorlog uit en deden de stijgende energieprijzen mensen op de pauzeknop drukken. Er heerste onzekerheid en door de dalende koopkracht waren mensen op hun hoede. Maar al bij al viel het voor ons wel nog mee.”

Bernard Vanderper van Deceuninck noteerde iets gelijkaardigs, maar staat vooral stil bij een fenomeen dat ze daarvoor nooit hadden meegemaakt. “Die plotse tsunami aan vragen na corona, iedereen investeerde massaal in het huiselijk comfort. Hoewel die vraag in de zomer van 2022 weer daalde door de oorlog in Oekraïne en zeker door de prijsstijgingen van grondstoffen en van energie, was het tegelijk een wake-up call. Wanneer je als bedrijf met een crisis wordt geconfronteerd, kan je door heel snel actie te ondernemen, bijsturen. Bij een tsunami aan de vraagzijde heb je minder middelen om te schakelen. Arbeid is immers schaars, je productiecapaciteit gelimiteerd en de toelevering van grondstoffen was een drama. Daaruit leren en erop anticiperen is de les die wij hebben geleerd. Door de productieplanning continu te challengen, onder meer via forecastmodellen.”

Problemen met leveranciers klinkt ook Frederic Lietaer van ELIET bekend in de oren. “Tijdens en na corona trok de markt voor tuinproducten enorm aan, maar het aanbod kon de vraag niet volgen. De problemen met supply chain sleepten in 2022 ook nog aan. Door een gebrek aan elektronische componenten konden wij bijvoorbeeld bepaalde modellen van onze grotere versnipperaars pas na 8 maanden leveren. Dat had zeker een repercussie op onze omzet. Desondanks werd 2022 een goed jaar, gelijk aan het succesvolle coronajaar 2021. Dat verwachten we ook van 2023 gezien de uitgestelde inkomsten door de nalevering van die grote machines voor een extra boost zullen zorgen. We onthouden wel dat ook fabrikanten heel afhankelijk zijn van de productieketen, zeker wanneer belangrijke componenten zoals motoren plots een levertermijn van anderhalf jaar krijgen. Zo ontstaan knelpunten die een bedrijf lam kunnen leggen. Fabrikanten die op aanvraag werkten, weinig voorraad hadden en/of alles outsourcen, waren hierdoor als eerste geraakt. Gelukkig zijn wij een voorziend bedrijf dat wel een goede voorraad aanhoudt, met ruime forecasts werkt en zoveel mogelijk lokaal in eigen huis produceert. Dat is in een crisis als deze ons voordeel geweest.”

Henk Ciers van CBS Beton kende het beste jaar ooit en ziet die trend zich voorlopig verderzetten. De aanvragen blijven op een correct niveau binnenkomen. Maar hij waarschuwt voor iets anders. “Waar we niet omheen kunnen, is het feit dat de marges zwaar onder druk staan. De prijzen van grondstoffen stijgen enorm en de lonen eigenlijk te snel door de inflatie. Dat gaan we zeker voelen. Gelukkig blijven we voldoende volumes draaien. In alle segmenten zitten we op hetzelfde niveau als de laatste jaren. Onder meer door ons wat bewuster in de markt te zetten, offertes nog strikter op te volgen en nog meer in te zetten op sociale media. We hebben ook twee extra mensen aangeworven die de baan op gaan om potentiële klanten te werven. Die aanpak blijkt te werken.”

Ook voor tuinarchitect Bart Monbaliu was 2022 een topjaar. “Door corona heeft onze sector geboomd en kreeg de waarde van de tuin en de factor groen en vrije tijd bij de eigen woning een serieuze upgrade. Door wat afgelopen jaar is gebeurd, verwachten we wel een beetje terugval. De orders voor 2023 zijn bij ons al bij al positief, maar we zien wel een deel mensen afhaken. Niet alleen in de lagere middenklasse, ook daarboven merken we dat de angst in de hoofden van mensen kruipt. De media heeft daar zeker een rol in gespeeld. Moeten we negatief zijn? Neen, want we zien dat ook in projectontwikkeling groen heel belangrijk is geworden. Er zal dus altijd werk zijn in tuinaanleg- en onderhoud. Wat wel opvalt, mede door het klimaat, is dat tuinen natuurlijker en landschappelijker worden en dat planten die je stiefmoederlijk moet behandelen eruit gaan. Tuinen staan vandaag in het teken van genot en moeten onderhoudsarm zijn.”

Boomkwekerij Udenhout heeft in 2022 alles kunnen verwezenlijken wat ze gepland hadden en zelfs nog beter gedaan. Dat heeft ook met hun product te maken en het feit dat ze minder vatbaar zijn voor tijdelijke fenomenen. Franky Vandeputte: “Wij zijn een buitenbeentje in de sector. Ons product is een werk van lange adem, gemiddeld wordt er 7 à 8 jaar aan een boom gekweekt vooraleer die bij de klant komt. Wij zitten ook meer in de publieke sector en toekomstgerichte projecten. Vaak gaat het om groenaanleg rond nieuwe gebouwen en straten. Zo zijn we bijvoorbeeld al bomen aan het leveren voor de Olympische Spelen van Parijs in 2024 of voor Plateau de Saclay, het Europese Silicon Valley. De verkoeling van de stad is duidelijk een actueel thema en dat zal ook in de toekomst zo zijn.”

Investeren: nood of deugd?

De energiecrisis, het klimaat, er zijn voldoende redenen om als bedrijf te investeren. Maar het moet ook mogelijk zijn. Tenzij je dat altijd hebt gedaan. Maatschappelijk verantwoord ondernemen dragen ze bij Udenhout hoog in het vaandel en daarom willen ze graag snel af van fossiele brandstoffen.

Franky Vandeputte: “We hebben recent nog 4000 m2 zonnepanelen gelegd waarvan we een tiende zelf verbruiken. We zijn volop bezig met de omslag naar elektrificatie. Het wagenpark in Nederland is al volledig elektrisch, net als een deel van onze snoeiplateaus. Ook voor onze tractoren zijn we die overstap aan het maken en we testen met maairobotten. We realiseren nu al CO2-uitstootloze leveringen met een elektrische vrachtwagen en we gebruiken al heel lang geen chemische sproei- en meststoffen meer. Los van onze eigen footprint, kijken we ook naar onze klanten en toeleveranciers. Het doel is om in de toekomst volledig biologische bomen te kunnen aanbieden.”

De elektrificatie van tuinmachines is al even aan de gang, maar Frederic Lietaer die weliswaar voorstander is, maakt wel een kanttekening. “Het is een trend in twee snelheden. Die van de handgedragen gereedschappen is in de laatste 3 à 4 jaar in een stroomversnelling gekomen waardoor ze de tweetaktmotoren uit de markt beginnen duwen. In een tweede golf kijken we naar andere types machines die wat meer vermogen vragen, zoals die van ELIET. Als fabrikant zijn wij daar uiteraard al even mee bezig, maar de klant ligt daar voorlopig minder wakker van. Enerzijds omwille van de hogere kostprijs en anderzijds door de nog beperkte autonomie, die zeker voor een professional essentieel is. Daarom is de shift er nog niet. Maar de interesse groeit wel en daarom is het aan ons als fabrikanten om oplossingen aan te reiken, anders komt de markt nooit in beweging. Voor de particulieren waren wij eind vorig jaar pionier met een accu aangedreven hakselaar en dit jaar willen we de professional ook stappen helpen zetten in de elektrificatie.”

Het is voor fabrikanten als ELIET geen gemakkelijke oefening omdat ze intern, in de R&D-afdeling, stilaan meer beroep moeten doen op mensen gespecialiseerd in elektronica waar die nu expert zijn in mechanica. Bovendien verandert de technologie van de batterijen dagdagelijks. Het is dus een evenwichtsoefening om te beslissen wanneer je een nieuw product in de markt zet. “Te snel kan betekenen dat je een nieuwe en betere technologie mist en dus ook een nog betrouwbaarder product. Bij onze klanten zijn het voorlopig de idealisten of zij die omwille van greenwashing of door voorschriften bij aanbestedingen de stap al hebben gezet. Anderzijds hebben we die early adopters nodig om als fabrikant verder te blijven investeren. Een ander gevolg van het klimaat situeert zich op het vlak van de natuur. Gazon heeft sterk te lijden onder de droogte. Gazonrenovatie is een thema die bij tuinaannemers steeds hoger op de agenda staat. Doorzaaien is hiervoor de oplossing. Daarmee zijn wij al ruim 15 jaar bezig en we hebben een unieke technologie die ons als marktleider een voorsprong geeft. Nu ontwikkelen we nieuwe producten om nog een stap verder te gaan om in plaats van een gazon curatief ook preventief droogteresistent te maken. Wij plannen daarvoor om dit jaar al nieuwe machines op de markt te brengen.”

Bernard Vanderper vindt diepte-investeringen inzake meer automatische lijnen en ze up-to-date houden, water- en elektriciteitsverbruik dan weer nodig in het licht van de schaarste op de arbeidsmarkt en het feit dat energie altijd te duur is. “Wij hebben zelf de voorbije twee jaar de focus gelegd op het Science Based Targets-initiatief, waarbij bedrijven zich een wetenschappelijk onderbouwd klimaatdoel stellen. Iedere investering die we doen wordt daaraan getoetst. Bijkomend kijken we ook naar de CO2-uitstoot van onze leveranciers. En intrinsiek aan onze activiteit hebben we geïnvesteerd in ons eigen recyclagebedrijf. Hoe meer materiaal we uit de markt halen en recycleren, hoe minder nieuwe grondstof we moeten maken en hoe minder beslag we moeten leggen op de beschikbare natuurlijke voorraden. Het afval van vroeger is nu dus nieuwe grondstof.”

Ook bij CBS Beton letten ze op hun CO2-footprint. Henk Ciers: “Een criterium dat bij offertes – zeker in Nederland – steeds belangrijker wordt. We bekijken ons betonmengsel en hopen het aandeel cement over enkele jaren te kunnen reduceren. Er lopen al enkele proefprojecten. Verder is ons wagenpark overgeschakeld op hybride. In de toekomst zal dat elektrisch moeten worden, maar voorlopig is de kostprijs nog te hoog en het verschil met een zuinige dieselwagen nog te klein.”

Voor Het Wilgenbroek stond 2022 in het teken van investeren. Simon D’Hoore: “We hebben onze parking helemaal opnieuw aangelegd. De toegankelijkheid van ons bedrijf was niet optimaal, zeker niet op drukke momenten. Dan kon het de stroom van bezoekers niet goed aan. Met de officiële opening van de heraanleg en de opendeurdagen van onze Helleborussen tijdens de eerste drie weken van februari kregen we de ideale test. Dat is heel goed verlopen. De vele bezoekers waren laaiend enthousiast. Dit jaar hopen we dan te investeren in meer energiezuinige maatregelen. Zelfs het idee van een windmolen is geopperd, maar dat is blijkbaar niet mogelijk. Toch willen we in 2023 bekijken hoe we naar meer hernieuwbare energie kunnen gaan.”

Zes jaar geleden verhuisde Tuinonderneming Montbaliu naar een nieuw kantoor. Dat maakt al gebruik van zonnepanelen en hedendaagse technieken. Die investeringen, ook in een aangenaam werkklimaat, zijn dus al gebeurd en daar plukken ze de vruchten van. Bart Monbaliu: “We zijn een bedrijf met 35 medewerkers, vrij uitzonderlijk in onze sector. Het is dus zaak van de eigen organisatie af en toe door te lichten en te optimaliseren. Vooral dan op het vlak van digitalisering en prijsactualisatie waarbij er bijvoorbeeld automatisch mailings uitgestuurd worden naar onze klanten met welk soort onderhoud er op welk moment nodig is. Dat zijn kleine stappen waarin wij nog verder willen investeren.”

Groeien of schade beperken in 2023?

Simon D’Hoore van Het Wilgenbroek verwacht dat we zullen teruggaan naar de situatie van voor de coronapandemie. “De energieprijzen kennen intussen een dalende trend, dus lijkt het beter te gaan meevallen en mogen we terug hopen op een meer normale conjunctuur. Het onverwachte succes van tijdens de eerste golf evenaren, toen wij bij de gelukkigen waren die open mochten blijven, is onmogelijk. Maar wij zijn al blij als we dat van ervoor of van vorig jaar kunnen evenaren. Ook het weer speelt een grote rol. Je kan in februari sneeuw zien, nu was het een heel goede, droge maand.”

Bart Monbaliu ziet vooral het voordeel van hun goede reputatie die ervoor zorgt dat mensen blijven komen, vooral zij die bereid zijn te investeren in hun tuin. “De instroom voor 2023 mag dan al iets lager zijn, de kwaliteit waarop we kunnen werken is groot en dat compenseert de instroom. Wij hebben doorheen de jaren hard gewerkt aan onze reputatie. Mensen komen nu echt specifiek voor ons en volgen ons op sociale media. Dat merkten we toen we op Green stonden. Uit een analyse bleek dat bedrijven die tijd investeren in hun administratie en hun sociale media onderhouden, het beter doen dan zij die dat niet doen.” Een tuinaannemer moet vandaag van alle markten thuis zijn. De uitdaging is om je ontwerp hand in hand te laten gaan met de omgevingsvergunning. “Wat ik betreur is dat er in dat debat geen dialoog is met onze sector. Wij zijn immers deel van de oplossing en willen die taak ook ter harte nemen.”

De grootste uitdaging voor CBS Beton voor 2023 is om hetzelfde volume verkocht te krijgen en om de marges te bewaken zodat ze daar niet een te grote terugval kennen. Henk Ciers: “Verder kunnen we dit jaar hopelijk enkele vacatures invullen. We zijn zowel op zoek naar tekenaars en ingenieurs stabiliteit, dat is onze bottleneck. En we kijken ook naar de situatie in de woningbouw. Ik hoop dat die niet al te zeer getroffen wordt, want anders komt dat effect vertraagd bij ons terecht.”

Dat verwacht Bernard Vanderper van Deceuninck niet meteen. “Ik las net nog dat het consumentenvertrouwen heel hoog staat. In combinatie met de dalende trend van de energieprijzen en de verwachting dat de inflatie na de zomer nog maar een fractie zal zijn van wat we nu kennen, verwacht ik niet dat de recessie die vorig jaar voorspeld was, nog zal komen. Tenzij we met een nieuwe Europese oorlog worden geconfronteerd, maar daar houden we geen rekening mee. Als ik kijk naar de lokale markt, dan denk ik niet dat we met de bouwsector in België in een slecht parket verzeild zullen raken. Bovendien doet de overheid er alles aan om de energiezuinigheid van woningen te verbeteren. Renteloze leningen tot 60.000 euro voor renovatie, is een goed middel. Het is vooral de nieuwbouwmarkt die nog een nieuwe impuls kan gebruiken, want die is voor een stuk stilgevallen. Maar de nood aan goed geïsoleerde woningen zal altijd hoog zijn.”

Udenhout bestaat al sinds eind 19^e eeuw en heeft wel al wat watertjes doorzwommen. Ze maken zich dan ook geen al te grote zorgen. Franky Vandeputte: “We weten dat de economie ups en downs kent, dus we vertrouwen in een goede afloop. Wij zijn nu en de rest van 2023 in België vooral bezig met de heraanleg van veel marktplaatsen en dat heeft dan weer alles te maken met ons politiek systeem. Maar we zijn over heel Europa actief. Geopolitiek kan je niet om de oorlog in Oekraïne en de spanningen in de landen rondom heen, maar anderzijds biedt dat ook opportuniteiten. Er zal – helaas – terug opgebouwd moeten worden nadien en daarvoor zijn ook veel bomen en planten nodig.”

Stop liefde en geld in je tuin

In het algemeen kunnen we stellen dat het belang van de eigen tuin door corona is toegenomen en dat mensen daarin willen investeren. De pandemie is dan wel grotendeels voorbij, maar dat gevoel is wel gebleven. Mede door de nieuwe manier van leven en werken, een meer hybride vorm met een combinatie van werken op kantoor en thuis, kent onze woning nu ook een daginvulling. Bernard Vanderper raadt iedereen dan ook aan om van dat huis en van je tuin een thuis te maken. “Blijf investeren in je vastgoed, het is de beste manier om je koopkracht te behouden. In de toekomst zal het namelijk een luxe zijn om een woning te hebben met vier of vijf are. Investeren in vastgoed is bovendien één van de weinige zaken die nog oplevert. In heel mijn carrière heb ik het altijd in waarde zien stijgen. Er is al veel geïnvesteerd, maar als ik zie hoeveel aktes nog verleden worden bij de notarissen, dan is er nog veel werk voor de boeg. Zeker in de renovatiemarkt waarin wij heel actief zijn.”

Henk Ciers richt zich tot iedereen die werkzaam is in onze sector. “Ik raad iedereen in de markt aan een goede calculatie te maken van wat ze nodig hebben en daarbij rekening te houden met de snelheid van de inflatie. We hebben er allemaal belang bij dat de markt gezond blijft.”

Bij Udenhout drukken ze op het hart dat er altijd uitdagingen zullen zijn, maar ook steeds oplossingen. “Nu is dat voor ons het stikstofbeleid en als boomkwekerij zijn we heel klimaatgevoelig. Daarom zijn we nu bezig met watermanagement. Enerzijds omdat de overheid in Nederland rivieren wil herstellen en daarom beperkingen oplegt aan teelten in bepaalde gebieden. Anderzijds om ons eigen waterverbruik te optimaliseren. Periodes van drie, vier maanden droogte zijn niet meer uitzonderlijk, dus we moeten daarop anticiperen. We testen nu percelen met peilgestuurde drainage en met betere opvangsystemen om maximaal water bij te houden zodat het niet meteen afvloeit of in de grond sijpelt maar ten goede komt van onze planten. Soorten die permanente vochtigheid nodig hebben zoals onze traditionele beuken gaan misschien wel vervangen worden door de Oriëntaalse variant als ons klimaat verder opschuift. Wij ontwikkelen ook nieuwe cultivars die meer droogteresistent zijn, bijvoorbeeld via een andere onderstam of door een soort kloon te maken en we testen met de vorm, de dikte en lichtabsorptie van bladeren. Verder gaan we niet kunnen tegenhouden dat meer mediterraanse soorten zoals de Italiaanse of Montpellier esdoorn hierheen komen. Net zoals we nieuwe insecten en vogels krijgen die hier nu kunnen overleven. De natuur is de natuur, heb vertrouwen.”

Frederic Lietaer van ELIET houdt tuinaannemers voor om de toekomst met open vizier tegemoet te gaan. “Die ziet er voor hen namelijk geweldig uit. De klimaatverandering heeft zonder meer effect op hoe de tuin er in de dichte toekomst uit moet zien en dat brengt veel werk voor hen mee. Het belang van de tuin is door corona toegenomen en dat is niet weg. Trends als tuinkantoren en andere -paviljoenen blijven een goede investering voor de consument die geleerd heeft om tijdens een crisis of schaarste op zichzelf te keren en van de eigen tuin te genieten.”

Bij Het Wilgenbroek adviseren ze om voldoende liefde in je tuin te stoppen. Simon D’Hoore: “Al het werk dat je erin steekt, krijg je van je planten terug. Of dat nu een bloem of een plant in een pot is, in volle grond of een hele border, ze zorgen voor schoonheid en plezier. Wij staan klaar om de klant daarbij te informeren, te adviseren en te inspireren. Niet alleen met onze specialiteit op onze eigen kwekerij, de Helleborus, maar met alle mogelijke soorten in ons plantencentrum. En we proberen alles in huis te hebben om de biodiversiteit te ondersteunen.”

Bart Monbaliu sluit zich daarbij aan en adviseert zijn klanten om het natuurlijke aspect van een tuin te leren omarmen. “Een volledig groen gazon is omwille van ecologie en biodiversiteit niet meer aangewezen. Wij planten veel meer gemengde hagen, extensief gazon, bloemenweides en leggen borders met een grote mix van planten aan. Die lokken insecten en vogels. Een goed aangelegde tuin laat je genieten van fauna en flora. Er moet leven in je tuin zitten, dan komt de natuur automatisch naar binnen.”